3. Trang 205
Tất nhiên, người ta luôn có bằng chứng khảo cổ về các vụ giết người, thậm chí việc giết người có thể khá phổ biến trong thế giới tiền sử; nhưng theo Ferguson: giết người không phải là chiến tranh. Chiến tranh thường được nói nhiều hơn theo cách hiểu về các cuộc xung đột vũ trang, tức là những hành động có tổ chức và giết chóc được xã hội chấp thuận rồi được thực hiện bởi các thành viên của một nhóm này nhằm chống lại các thành viên của một (hoặc nhiều) nhóm khác. Dù vậy sau khi xem xét các hồ sơ khảo cổ, Ferguson nhận ra rằng con người không tiến hành chiến tranh trong toàn bộ lịch sử loài người mà là một hiện tượng tương đối gần đây, chiến tranh hầu như không phổ biến và không xuất hiện vô tận trong hồ sơ khảo cổ.
Nhiều nhà khảo cổ cho rằng chiến tranh đã xuất hiện ở một
số khu vực trong thời kỳ Đồ đá giữa, bắt đầu sau khi Kỷ băng hà
cuối cùng kết thúc vào khoảng năm 9700 TCN, khi những người
săn bắn hái lượm châu Âu định cư và phát triển các xã hội phức tạp
hơn. Nhưng sự thật không đơn giản như vậy. Chiến tranh xuất hiện
vào những thời điểm khác nhau ở những nơi khác nhau, theo nghĩa
rộng khắp hơn nhiều. Trong khoảng nửa thế kỷ qua, các nhà khảo
cổ học đã đồng ý rằng: nhiều cái chết bạo lực tại Jebel Sahaba dọc
theo sông Nile ở phía bắc Sudan là hậu quả của một cuộc chiến
tranh xảy ra khoảng 12.000 năm TCN. Sự cạnh tranh gay gắt giữa
các nhóm săn bắn hái lượm định cư trong một khu vực từng có
nguồn thức ăn phong phú nhưng đang suy giảm… có thể dẫn đến
xung đột. Các khu định cư, vũ khí và khu vực chôn cất ở phía bắc
Tigris cho thấy chiến tranh liên quan đến các ngôi làng định cư
của những người săn bắn hái lượm trong khoảng thời gian từ năm
9750 đến 8750 TCN. Ngược lại, các nhà khảo cổ học không tìm
thấy bằng chứng thuyết phục nào về các khu định cư, vũ khí hoặc
hài cốt ở miền nam Levant (từ Sinai đến miền nam Lebanon và
Syria) có niên đại khoảng năm 3200 TCN. Ở Nhật Bản, những cái